Osmanlı ile Rusya ortasındaki savaşı engelleyen şifre. Süs sanılan semboller aslında şifreymiş

Aktüel Tarih Mecmuası’nda yer alan bilgilere nazaran, şifreler Osmanlı Türkçesi için hazırlanmakla bir arada Hariciyede Latin harfleri de kullanılıyordu. Şifre anahtarları tek bir sayfalık olabildiği üzere çok sayfalı bir defterden de oluşabilirdi. Defterler her sayfasında tıpkı harflere farklı sayı ve sayılar tekabül edecek tablolar ihtiva ederdi. Bunun en değerli avantajı, şifre anahtarlarının çarçabuk değiştirilebilmesidir. Bilhassa orduya ilişkin şifre defterleri daha sistemli bir halde hazırlanmıştı.

Osmanlı şifreleri periyodik değilse de sık sık sayılabilecek derecede değiştirildiği için şu anda Osmanlı arşivinde birçok şifre anahtarı örneği bulunmaktadır. Bu şifreler incelendiğinde, kimi şifrelerin kırılmasının kolay olduğu görülmüştür.

Örneğin Yıldız Sarayı’na ilişkin bir şifre anahtarında, 3 basamaktan oluşan sayılara tekabül eden söz şifrelerinde, Kaynı harfle başlayan sözlerin tıpkı sayılarla başlaması ve sıralı bir halde hazırlanmış olması şifrelerin kırılma ihtimalini arttırmaktadır. Şifrede 568, 569, 571, 572, 573, 574, 575, 576, 577 şifre sayıları sırasıyla kabil, kabul, katl, kapu, kadar, kusur, kat, kuvvet, konsolos sözlerine tekabül etmektedir.

RUSYA’YLA BAĞLARI BİLİNMEYEN İLETİLER GERDİ

Osmanlı Devleti’nde faaliyet gösteren yabancı diplomatların da haberleşmelerinde şifre kullanımı takip edilmiş ve istisnai durumlar dışında yasaklanmıştır. Fakat bu uygulamanın yabancı devletlerin reaksiyonuna neden olduğunu söylemek gerekir. Örneğin 1898’de Ruyr Blich Bakanlığı’nın Cidua çektiği şifreli telgrafa, cacle defi telgraf memuru el koymuştur. Rusya, milletlerarası kuralları öne sürerek durumun telafisini sert bir lisanla talep etmiştir. Bu talep Osmanlı Devleti’nin koyduğu yasağa karşın, II. Abdülhamid’in buyruğuyla Telgraf Nazırının Rus Büyükelçiliği’ne giderek kederlerini sunmasıyla sonuçlanmıştır. Ermeni sorunu gündeme gelmeye başladıktan sonra Ermeni çeteleri de şifre metotlarını kullanmışlardır. Sayılar ile yapılan klasik şifreleme metotları yanında Ermeniler, terminolojiyi de kullanmışlardır.

RUSYA’YLA SAVAŞI ENGELLEYEN ŞİFRE

II. MAHMUD devranında imzalanan Akkirman Mutabakatı, Osmanlı’nın girmek üzere olduğu savaşı engellemiş ve sırtındaki Rus baskısını bir nebze azaltmıştır.

Bu muahedede Osmanlı’yı temsil eden Haydi Efendi, şifreleri çözmekle yükümlüydü. Elinde sifre anahtarı olan Haydi Efendi, gelen şifreli iletileri inceler, elindeki anahtarla bunları çözerdi.

Hadi Efendi’ye gönderilen iletilerde, Osmanlı Türkçesi harfleri için 1 ve 2 basamaklı sayı ve sayılara yer verildi. Haydi Efendi bu şifreli evrak sayesinde büyük savaşı engellemişti.