Osmanlı fırtınalardan nasıl korundu? Kıyılarda nasıl tedbirler aldılar?

Atlas Tarih Dergisi’nde yer alan bilgilere göre, fırtınalar binlerce yıldır deniz ticaretinin önündeki en büyük manidir. Osmanlı devrinde de dünyanın dört bir yanından Anadolu kıyılarına gelen gemiler, Akdeniz korsanlarının hışmından çok, denizdeki fırtınadan korkuyorlardı.

Osmanlı seyyahları ve vakanüvisleri halkı dehşete düşüren bu gürültülü ve yıldırımlı fırtınaların kimilerini kaydetmişlerdi.

Yelkenliler periyodunda Akdeniz’de, Karadeniz’de hatta Marmara’da gemilerin fırtınayla her müsabakası küçük bir afet sonucu doğuruyordu.

Can ve mal kaybının yanında Osmanlı toplumunda deniz ulaşımına aslında sonlu olan inanç duygusu kaza haberleri ile zedeleniyordu.

OSMANLI KIYILARINDA DENİZ FENERLERİ

Fırtınalara karşı seyir güvenliğini ve kıyı emniyetini sağlamak için Osmanlı da deniz fenerlerinden faydalandı.

Avrupalı gezginlerin seyahatnamelerinde de ismi geçen Anadolu Feneri, Rumeli Feneri, Fenerbahçe Feneri üzere örneklerin dışında Osmanlı kıyılarında çağdaş deniz fenerleri tesisine dair birinci faaliyetler 1700’lü yılların ikinci yarısında başladı.

19. yüzyılın başında Osmanlı Devleti’nin Avrupa devletleriyle yaptığı muahedeler sonucu deniz ticaretinin ağırlaşmasıyla, eski fenerlerin tamiri ve yeni fenerlerin inşası hızlandı.

1850’lerin sonunda Fenerler İdare-i Umumiyesi kuruldu ve Anadolu ve Rumeli kıyılarında çok sayıda fener yapılmasına karar verildi ve bu karar uygulandı.

1856 yılında Fenerbahçe, Bebek, Rumeli, Anadolu, Gelibolu, Hellas (Mehmetçik), Kumkale, Karaburun, 1857 yılında Ahırkapı, Yeşilköy, Kepez, Çanakkale, Nağraburnu, Marmara Adası, 1858 yılında Karakova, Çardak ve 1859 yılında Şile Fenerleri çağdaş teknikle inşa edildi.

ARİSTİDE COUMBARY

Ancak deniz fenerlerinin yalnızca ışığının ulaştığı bölgeye uyarıcı tesirinden çok daha fazlasına gereksinim vardı. 1800’lerin ortalarında fırtınaların yıkıcı tesirinden korunmak ve gemileri uyarmak için tüm dünyada hem meteorolojik ölçümlerden faydalanma hem de bu ölçümlerin sonuçlarının çağdaş bağlantı aracı telgrafla ülke içi ve dışındaki limanlarla paylaşılması yoluna gidilmeye başlandı.

Bu sisteme bir mühlet sonra Osmanlı İmparatorluğu da dahil oldu. Başşehir İstanbul’da 1868’de kurulan Rasathane-i Âmire’nin yani İmparatorluk Meteoroloji Gözlemevi’nin birinci müdürü Aristide Coumbary (Kum- bari Efendi), Fransız modeli örnek alınarak dünyanın en önemli merkezlerindeki rasathanelerin telgraf aracılığıyla birbirlerine hava olaylarını haber verdikleri milletlerarası sisteme katılmanın yararlarını anlattı.

1868 yazında Rasathane’nin kurulmasının akabinde Coumbary, telgrafhanelerden hava durumu raporu alınması istikametinde çalışmalar yaptı ve telgrafhanelere hava ölçüm aygıtları verilmesini sağladı. Böylelikle Trabzon, Kale-i Sultaniye, Selanik, Sakız, İzmir, Beyrut, Bağdat üzere birtakım merkezlerdeki telgrafhaneler Rasathane-i Âmire’nin şubeleri olarak kabul edilir.

Öte yandan İstanbul’u ve Anadolu kıyılarını dehşetli fırtınalardan korumak yahut evvelce haberdar olmak fakat 19. Yüzyılda mümkün oldu.

ZONGULDAK’TA FELAKET OLDU

Dün, Zonguldak Ereğli’de fırtınada bir gemiden haber alınamıyor. 1 kişinin cansız vücudu bulunurken 11 mürettebat hala aranıyor. Denizciler en son fırtınanın ortasında “Batıyoruz” daveti yapmıştı.